Mikroplastika- skriveni neprijatelj
Mikroplastika- skriveni neprijatelj
Svi oni koji obraćaju pažnju na trenutno stanje u svijetu po pitanju plastike, složiće se da je zagađenje životne sredine veliki problem. Toliko problem, da ga svako od nas može primijetiti, i što je najgore-čak i osjetiti. Prema riječima UN Programa za zaštitu životne sredine, preko 400 miliona tona plastičnog otpada se proizvede svake godine, a od toga, manje od 10% biva reciklirano. Po nezavničnim procjenama, postoji više komada plastike koji plutaju okeanima, nego što postoji zvijezda u našoj galaksiji. Plastika je svuda. Zagađuje okeane, vazduh koji udišemo i zemlju po kojoj gazimo. Sintetička pakovanja za jednokratnu upotrebu doslovno guše naše ekosisteme, sa posebnom prijetnjom ka vodenim sistemima. Mikroplastika je detektovana i u ljudskom krvotoku, srčanom mišiću, plućima, čak i u placenti.
Ove činjnice jesu zastrašujuće, i prema tome moramo djelovati-i to brzo.
U okeanima, plastika se razgrđuje putem procesa koji se zove fotodegradacija. Kada je izložena sunčevim zracima i morskim strujama koje dovode do pomjeranja materije, dolazi do fragmentacije odnosno usitnjavanja krupnih komada plastike na sve sitnije čestice. Mikroplastika je naziv za kategoriju čestica plastike koje su prečnika manjeg od 5mm. Po hemijskom sastavu su polimeri kao što su polietilen, polipropilen i polistiren. Ovi polimeri su izuzetni otporni, i kada u formi mikročestica, postaju veoma otporni na razgradnju i uništenje.
Fizička svojstva mikroplastike se ogledaju u različtim oblicima i dimenzijama, od pravilnih sfera do nepravilnih oblika. Na osnovu veličine mogu se podijeliti na dvije kategorije:
1. Primarna mikroplastika (proizvedena sa posbenom namjenom, obično u manjim količinama)
2. Sekundarna mikroplastika (spontano proizvedeni fragmenti nepravilnih oblika koji su posljedica procesa fragmentacije)
Mikroplastika mže da apsorbuje i time da dovede do akumulacije ambijentalnih zagađivača, što dodatno može dovesti do izmjene hemijskog profila samih čestica. Dodatno, svojstva površine, dodavanje aditiva, boja, mogu uticati na interakcije sa okruženjem u kojem se nalaze.
Mikroplastika se može lako unijeti u organizam putem hrane, zbog malih dimenzija. Lako se kreću kroz lanac ishrane, i dug opstaju u spoljašnjim uslovanima jer su otporne na biodegradaciju. Takođe, mikroplastika može biti toliko sitna da se definiše i kao ,,nano'' plastika, što je tehnički nemoguće eliminisati, jednom kada se nađe u prirodi. Mogu izazvati abnormalnosti u formiranju internih organa kod morskih organizama, usled slučajne ingestije. Ekotoksičnost takođe može biti izazvana od strane samog polimera, nevezanih monomera, ostataka katalizatora koji su korišteni u proizvodnji ali i aditiva. Mikroplastika lako dospijeva u ljudski organizam, jer se rijetko upotrebljavaju sistmi za filtraciju mikroplastike u tretmanima otpadnih voda. Takva tehnička voda dospijeva u rijeke, jezera i mora, i postaje normalni dio cirkulacije vode u prirodi.
Kao rješenje, Evropska Unija je usvojila ,,European Plastics Strategy'' u januaru 2018.godine, koja daje smjernice i definiše akcioni plan za smanjenje plastike i reciklažu proizvoda koji su sačinjeni od plastike.
99% mikroplastike nastaje od fosilnih goriva. Vjeruje se da skoro svaki komad lastike nastane kao fosilno gorivo, a naučnici su u nedavno dokazali da u svakoj fazi ciklusa plastike isputštaju gasovi koji doprinose efektu staklene bašte. Prema The Plastic Waste Makers Indeksu, 20 kompanija su direktno odgovorni za proizvodnju 55% plastike za jednokratnu upotrebu, na čelu sa kompanijom Exxon Mobil.
Ogroman izvor plastike u okeanima čine i ostaci i djelovi ribarskih mreža i opreme za ribolov. Preko 100,000 kitova, delfina, kornjača umre svake godine usled zapetjavanja i gušenja mrežama i kesama koje slobodno plutaju morima.
Šta možemo da uradimo?
Tradicionalna strategija usmjerena širokoj publici, od pojedinačnih potrošača do velikih kompanija, se zasniva na konceptu 3R: reduce-reuse-recycle iliti smanji-ponovo upotrijebi- recikliraj. Nažalost, kroz godine se nije pokazala kao efikasna metoda, usljed tehničkih nedostataka i nerazvijenih sistema za reciklažu i organizaciju otpada u mnogim zemljama.
Alternativni model predlaže organizacija Parley, koja u duhu ekološke inovacije, vjeruje da se primjenom 3 koraka može značajno poboljšati upravljanje plastičnim otpadom.
Avoid single-use plastic wherever possible.
Intercept plastic waste.
Redesign materials, methods and mindsets.
Izbjegni upotrebu jednokratne plastike.
Preusmjeri plastični otpad.
Redizajniraj materijale, metode i način razmišljanja.
